લક્ષ્મી

"એ..હેંડો બા શાકભાજી લેવા"છેલ્લા વીસેક વર્ષથી આ લક્ષ્મીને એકધારી આમ જ મારી સોસાયટીમાં શાકભાજી વેચવા આવતી જોઉં છું.મને બરાબર યાદ છે ; વીસેક વર્ષ પહેલાં અમારે ત્યાં શાકભાજી વેચવા આવતી એક વૃધ્ધાએ પંદર સોળ વર્ષની લાલ સાળીમાં વિંટળાએલી આ લક્ષ્મીનો પરીચય શેરીમાં કરાવતાં કહેલું "આ મારા છોકરાની વહું સ...હવથી મારી જગ્યાએ મારી આ વહું શાક વેચવા આવશ્ય"બસ એના બીજા દિવસથી જ હાથમાં મહેંદીનાં ટપકાં વાળી આ લક્ષ્મી રોજ સમયસર બુમ પાડી રહી છે;"એ..હેંડો બા શાક લેવા" "એ..હેંડો ભાભી શાક લેવા"...

બે મહીના પહેલાં જ આ લક્ષ્મી એના છોકરાની વહુને સાથે લઇ શાકભાજી વેચવા આવેલી.એક નવોઢાથી પાંચ સંતાનોની માતા અને સાસુ બનવા સુધીની એની આ યાત્રા જ સાચી " જીવન રથયાત્રા"છે.લારીના નીચેના ભાગે કપડું બાંધી એમાં સુતેલાં એનાં છોકરાં જોઇ મનમાં એક પ઼શ્ન ઉભો થાય;"શું મેટરનીટી લીવ ના અધિકાર માટે પણ અલગ અલગ માપદંડ હોય? શું આ અધિકાર માટે માત્ર સ્ત્રી હોવું પુરતું નથી? "સ્વતંત્રતા કે મતભેદના બહાને ત્રણ ત્રણ વાર છૂટાછેડા લેનારી ભણેલી ઞણેલી કોઈ કાજલ ઓઝા વૈધ સાચી કે આ અભણ લક્ષ્મી સાચી?" દારુડીયા પતિ પાસેથી અપેક્ષાઓ રાખવી કે એના વિશે વારંવાર ફરિયાદો કરી જીવવા કરતાં સવાર સાંજ " એ. . હેંડો બા શાક લેવા"ની બુમો વધું ગૌરવશાળી છે. ફેસબુક કે ટ્વિટર પર ભલે આપણે કોઈને પણ ફોલોઅ કરીએ, પણ, વાસ્તવિક જીવનમાં આવી કોઈ લક્ષ્મીને જ આદર્શ માનવી પડે. એક હદ સુધી દુઃખ સહન કરવું,એનો સામનો કરવો અને એમાંથી સુખનો માર્ગ શોધવો એનું નામ જ "જીવન" પણ, સામાન્ય દુઃખનો અણસાર જોઇને જ પલાયનવાદી થઈ જગ આખામાં સુખનો ઢંઢેરો પિટવાની વૃત્તિ હાસ્યાસ્પદ અને નિંદનિય પણ છે.આપણી પોતાની આંખો પર પટ્ટી બાંધવાથી આખું જગત અંધ ના થાય!

આવી હજારો લક્ષ્મીઓ સૂર્યોદયની સાથે નિકળી પડે છે.કોઇ પસ્તી કે ભંગાર ભેગું કરે છે,તો કોઈ શાકભાજી વેચી ગુજરાન ચલાવે છે.એમની બાયોમેટ઼િક્સ એટેન્ડન્સ લેનાર કોઈ નથી, છતાં કડકડતી ઠંડી,મૂશળધાર વરસાદ કે આવા ધોમધખતા તાપમાં ય એ હાજર છે. પેલા ગોરા થવાના સાબુ કે ક઼ીમ વાળા એમની જાહેરાતમાં આવી કોઈ મહેનતકશ લક્ષ્મીને ગોરી થતાં બતાવે તો કદાચ મારા જેવા કસ્ટમર્સને વધુ ભરોસો બેસે બાકી તો "પોલું હતું તે બોલ્યું,એમાં તેં શી કરી કારીગરી,સાંબેલું બજાવે તો જાણું,કે તું શાણો છે"

હજારો પરિવારનું અર્થતંત્ર આવી લક્ષ્મીઓ પર નિર્ભર છે.એ અભણ છે પણ, એની આંગળીના વેઢે ગણિત છે.એની એ તૂટી ફુટી લારીમાં ( રેકડી ) એનાં બાળકોનું ભવિષ્ય છે.કોઇ કોઇ વાર તમને એ ચાલબાજ પણ લાગશે, પણ,એની આ ચાલબાજી એના પોતાના માટે બંગલો બાંધવા નહી પણ,એના છાપરાનો ચુલો સળગાવવા પુરતી જ છે . હવે, આવા તળકામાં કોઈ શાકભાજી કે ભંગારની રેકડી લઇ કોઇ લક્ષ્મી સામે મળી જાય તો ભલે એને તાળીઓના ગડગડાટથી વધાવી ના શકીએ પણ, એને એક સન્માન ભરી નજરે તો જોઈ લેજો.એનો આ અબાધિત અધિકાર છે. ફેસબુક કે વોટ્સ એપ પર ન્યાય અન્યાયની ડાહ્યી ડાહ્યી વાતો કરનારી કે વાતે વાતે ફરિયાદ કરનાર મારી બહેનોના કાન પકડીને કોઇ લક્ષ્મીની સામે ઉભી કરી દઉં ત્યારે એમને વાસ્તવિકતા સમજાશે કે તેઓ પુરુષ સમોવડી નહિ પણ, પુરુષોથી પુરાં એક હજાર ડગલાં આગળ છે. હા..લક્ષ્મી છો તમે!..લક્ષ્મી..!

જય શ્રી કૃષ્ણ